Saltar ao contido

Revolución Arxentina

Na Galipedia, a Wikipedia en galego.
Xerais Juan Carlos Onganía, Marcelo Levingston e Alejandro Lanusse, os tres ditadores sucesivos da «Revolución Arxentina».

Revolución Arxentina é o nome co que se autodenominou a ditadura militar que na Arxentina derrocou ao Presidente Arturo Illia, da Unión Cívica Radical del Pueblo, mediante un golpe de estado levado a cabo o 28 de xuño de 1966.

A Revolución Arxentina non se presentou a si mesma como «goberno provisional», como en todos os golpes anteriores, senón que se estableceu como un novo sistema ditatorial de tipo permanente, denominado Estado burocrático autoritario (EBA).

A alta conflitividade política e social xerada durante a «Revolución Arxentina» e as loitas entre os diversos sectores militares produciron dous golpes internos, sucedéndose no poder tres ditadores militares: Juan Carlos Onganía (1966-1970), Marcelo Levingston (1970-1971) e Alejandro Agustín Lanusse (1971-1973).

Acosada por unha insurrección popular crecente e xeneralizada, a ditadura organizou unha saída electoral con participación do peronismo (aínda que impedindo a candidatura de Perón), en 1973, na que triunfou precisamente o candidato peronista Héctor J. Cámpora, co 49,53% dos votos, quen á súa vez renunciou para permitir novas eleccións libres, nas que gañou Juan Perón co 62% dos votos.

Arturo Illia abandonando a Casa de Goberno logo do seu derrocamento. (Foto publicada pola revista Gente)

O goberno do presidente Arturo Illia debeu convivir coa súa propia debilidade derivada do feito de ser elixido en eleccións non libres, por mor da proscrición do peronismo, moitos dos cales votaron entón en branco, obtendo a segunda minoría. A falta de recoñecemento de lexitimidade ao goberno de Illia por parte dos cidadáns peronistas, viuse agravada por un plan de loita do movemento obreiro, afectado pola decisión do goberno de sancionar unha lexislación sindical sen consultar aos sindicatos.

No ano 1965 o goberno convocou a eleccións lexislativas eliminando todas as restricións que pesaban sobre o peronismo na etapa previa. O peronismo presentou as súas propias listas de candidatos e triunfou amplamente nas eleccións con 3.278.434 votos contra 2.734.970 da Unión Cívica Radical del Pueblo. O triunfo do peronismo axitou a situación interna das Forzas Armadas.

O descontento militar combinouse cunha forte campaña de desprestixio, impulsada por sectores económicos conservadores que criticaban duramente certas políticas do goberno radical, como a Lei de Medicamentos (Lei Oñativia), a política petroleira e certa autonomía dos Estados Unidos na política internacional.

A campaña de desprestixio contra o Presidente Illia e a democracia, realizouse de xeito sistemático, utilizando certos xornalistas e medios de prensa, como Mariano Grondona en Primera Plana (autor logo dos primeiros comunicados militares golpistas), Bernardo Neustadt na Revista Todo e finalmente, as de Mariano Montemayor. Para iso recorreuse á imaxe de "a tartaruga", para caracterizar a xestión do Presidente como timorata e falta de enerxía. Simultaneamente resaltábase a personalidade dos militares, especialmente do Xeneral Juan Carlos Onganía, contrapóndoo coa imaxe dos políticos, alentándoos a intervir como "salvagarda da Patria".

Finalmente para entón, Estados Unidos, no marco da guerra fría, xa comezaba a promover abertamente a guerra sucia e a instalación de ditaduras militares permanentes en América Latina, impulsadas desde a Escola das Américas instalada en Panamá, dentro da chamada Doutrina da Seguridade Nacional. Como primeiro paso dese camiño, as Forzas Armadas instalaran en 1964 un goberno militar permanente no Brasil ao derrocar ao presidente Joãou Goulart (Jango).

A planificación do golpe que logo levaría ao poder ao Xeneral Juan Carlos Onganía corre por conta do Comandante do Primeiro Corpo do Exército, Xeral Julio Alsogaray, coa anuencia do por entón Comandante en Xefe Pascual Pistarini.

A idea do golpe non só era reclamada por sectores da prensa conservadora e do poder económico, senón que tamén era apoiado por algúns partidos políticos como a Unión Cívica Radical Intransigente liderada por Oscar Alende e o Movemento de Integración y Desarrollo liderado polo derrocado expresidente Arturo Frondizi, e tamén por un considerable sector do movemento sindical.

O 28 de xuño de 1966 produciuse o golpe militar no medio da indiferenza da cidadanía. O xeneral Alsogaray presentouse ás 5 dese día no despacho presidencial e invitouno a retirarse" ao Presidente Illia. Este negouse inicialmente, pero ás 19:20, ao ver o despacho invadido por efectivos policiais con pistolas lanzagases e rodeada a Casa Rosada polas tropas, Illia optou por retirarse. Ao día seguinte asumiu o poder Onganía.

O Estado burocrático autoritario

[editar | editar a fonte]

Durante estes anos o país rexeuse polo Estatuto da Revolución Arxentina, colocado ao mesmo nivel xurídico que a Constitución Nacional. As expectativas dun prolongado goberno dos militares golpistas estaban reflectidas nunha das súas máis repetidas consignas, ao afirmar que "la Revolución Argentina tiene objetivos pero no plazos". Prohibíronse os partidos políticos, así como todo tipo de participación política por parte da cidadanía; rexeu en forma case permanente o estado de sitio e víronse coartados dereitos civís, sociais e políticos.

O goberno do Xeneral Juan Carlos Onganía (1966-1970)

[editar | editar a fonte]
Artigo principal: Juan Carlos Onganía.

Tres xestións repartíronse este período. A primeira foi coñecida como o Onganiato, presidida polo xeneral Juan Carlos Onganía, cabeza do golpe e representante da vella facción azul do Exército. Onganía gobernou desde xuño de 1966 a xuño de 1970, cando tivo que entregar o poder debilitado polo Cordobazo e a marcha da economía.

Durante a súa xestión adoptáronse gran cantidade de medidas económicas tendentes a liberar os mercados e facilitar o camiño para a introdución de grandes monopolios internacionais, á vez que eran suprimidos importantes dereitos gremiais e reprimidas as folgas e actividades obreiras.

Do mesmo xeito o Onganiato foi caracterizado por unha marcada intolerancia e desprezo cara ás por entón prestixiosas universidades arxentinas, consideradas desde o goberno como berces da subversión e o comunismo, chegándose a reprimir salvaxemente as actividades dos centros de estudantes. Unha das accións máis paradigmáticas deste réxime autoritario en tal sentido coñeceuse como a Noite dos bastóns longos, ocorrida o 29 de xullo de 1966, operativo no cal forzas policiais irromperon nas universidades desaloxando a bastonazos e golpes tanto a profesores como alumnos; o que provocou que numerosos docentes, intelectuais e investigadores das universidades nacionais exiliáranse, prexudicando seriamente á comunidade científica, cultural e universitaria. A destrución alcanzou porén aos laboratorios e bibliotecas.

En xuño de 1970 o presidente militar Onganía foi substituído pola Xunta de Comandantes en Xefe das tres forzas armadas, designando no seu lugar ao xeneral Roberto Marcelo Levingston, un descoñecido militar de intelixencia que por entón desempeñaba ignotas funcións nos Estados Unidos, e que gobernou ata marzo de 1971.

O goberno do Xeneral Marcelo Levingston (1970-1971)

[editar | editar a fonte]

O xeneral Levingston expresaba a un sector nacionalista-desarrollista das forzas armadas apoiado polos radicais intransixentes, que designou ao economista radical Aldo Ferrer como Ministro de Economía.

Presionado a convocar a eleccións polos partidos políticos que comezaban a reorganizarse en La Hora del Pueblo produciuse un golpe interno mediante o cal Levingston foi derrocado polo propio Comandante en Xefe do Exército e home forte da Revolución Arxentina, o xeneral Alejandro Agustín Lanusse.

O goberno do Xeneral Alejandro A. Lanusse (1971-1973)

[editar | editar a fonte]

Este novo presidente de facto gobernou desde marzo de 1971 a maio de 1973, e do mesmo xeito que os seus predecesores, o seu período de goberno foi visto así mesmo con gran antipatía e rexeitamento por parte da poboación. A pesar diso a súa xestión caracterizouse por un grande investimento en importantes obras de infraestrutura nacional (rutas, pontes, represas etc.).

Nun clima de crecente inestabilidade política no que ocorreron feitos de sangue como o Masacre de Trelew, profúndase o accionar de organizacións armadas clandestinas tales como o Ejército Revolucionario del Pueblo, Montoneros, Fuerzas Armadas Revolucionarias, e ante a crecente presión tanto dos simpatizantes peronistas como do propio Perón desde o seu exilio en Madrid.

Lanusse preparou o terreo para a volta dun goberno civil, e intentou formar unha sorte de peronismo sen Perón no seu frustrado proxecto político, ao cal denominou o Gran Acordo Nacional (GAN). Para iso designou como Ministro do Interior a un destacado membro da Unión Cívica Radical que contou co apoio dos partidos políticos a través da Hora del Pueblo.

A saída electoral

[editar | editar a fonte]

En 1972 o goberno militar convocou a eleccións xerais ante as esixencias dos ilegalizados partidos políticos, quen en oposición ao GAN confeccionaran e consensuaran pola súa banda o documento La Hora del Pueblo. Lanusse levantou a proscripción ao Partido Justicialista pero a mantivo sobre Juan Domingo Perón, ao elevar a cantidade de anos de residencia necesarios para ser Presidente, requisito que Perón non cumpría por ter estado exiliado 18 anos en España. Nas eleccións resultou electo Héctor José Cámpora polo FreJuLi (Fronte Justicialista de Liberación), nome que naquela instancia usou o Partido Justicialista baixo a tutela do propio Perón, xunto a outros partidos menores e ocasionais aliados políticos. Consígnaa publicitaria máis elocuente e recordada do FreJuLi era "Cámpora al Gobierno, Perón al poder".

Véxase tamén

[editar | editar a fonte]

Bibliografía

[editar | editar a fonte]
  • Luna, Félix (1972). Argentina: de Perón a Lanusse (1943-1973). Buenos Aires:Planeta. ISBN 950-49-0627-3. 
  • Lanusse, Alejandro Agustín (1977). Mi testimonio. Buenos Aires:Laserre. ISBN 950-742-338-9. 
  • García Lupo, Rogelio (1971). Mercenarios & Monopolios en la Argentina -de Onganía a Lanusse- (1971). Buenos Aires: Achával Solo. 

Outros artigos

[editar | editar a fonte]